مفاهیم پایه زبان برای کودکان با نیازهای ویژه:
گفتاردرمانی خوب در گرگان
فهرست مفاهیم پایه ای زبان که در این فصل ارائه می شود،مربوط به کاربرد عمومی زبان روزانه کودکان کم توان ذهنی تربیت پذیر در خانه و در مدرسه می باشد.این موضوع بدان معنی نیس که این مفاهیم باید به طور مستقیم به کودک اموخته شود،بلکه این گونه مفاهیم باید به طور روزمره به کار روند و یاد گرفته شوند.والدین و معلم کودک کم توان ذهنی تربیت پذیر باید همواره این مفاهیم کاربردی را در نظر داشته باشند و در خلال فعالیت های خانه و مدرسه آن ها را مورد تأکید قرار دهند و تقویت کنند. کم توانی ذهنی Mental Retardation
فهرست مفاهیم پایه ای زبان به شرح زیر می باشد:
بزرگ_کوچک کثیف_تمیز
بالا_پایین بایست_برو
رو_زیر تر_خشک
داخل_خارج بدو_راه برو
باز_بسته بخور_بنوش
سرد_گرم پر_خالی
بلند_ارام نرم_سفت
بزرگ….کوچک
تفاوت موجود در تصویر ها را به کودک نشان دهید:سگ بزرگ_سگ کوچک.از یک شیء در اندازه های گوناگون استفاده کنید.
تفاوت موجود در اشیای محیط اطراف کودک را به او نشان دهید:صندلی بزرگ_صندلی کوچک.
از کودک بخواهید تا دکمه های بزرگ را با یک جعبه بزرگ و دکمه های کوچک را با یک جعبه کوچک جور کند.
با بریدن دایره هاب بزرگ و کوچک ،تفاوت میان بزرگ و کوچک را به کودک نشان دهید.از کودک بخواهید تا با قرار دادن دایره ی کوچک روی دایره بزرگ،آن ها را با یکدیگر مقایسه کند.برای انجام این فعالیت میتوانید از مربع و مثلث نیز استفاده کنید.
با استفاده از یک قطعه گچ ،روی کف اتاق یک دایره ی بزرگ و یک دایره کوچک بکشید.آن گاه از کودک بخواهید که بپرد توی دایره بزرگ و دایره کوچک.
بالا….پایین
با کودک بازی هایی را انجام دهید که در آن بازی ها از او خواسته شود بنشیند و برخیزد.برای مثال،یکی از این بازی ها «حمومک مورچه داره،بشین و پاشو خنده دار»است.
اشیایی را که برای کودک اشنا هستند به هوا پرتاب کنید.آن گاه به کودک بگویید:«من دارم…را به بالا می اندازم،(توپ)…دارد پایین می آید،(توپ).کودک را تشویق کنید تا کلمات شما را تکرار کند.
بازی«حمومک مورچه داره،بشین وپاشو خنده داره»را انجام دهید.وقتی کودک می تواند اعمال شما را تکرار کند،بدون استفاده از نشانه ها بصری و فقط با دادن دستور های شفاهی ،میزان درک او از مفهوم بالا و پایین را بسنجید.
یکی از دست هایتان را بالا نگهدارید.آن گاه از کودک بپرسید:«دست من کجاست؟»
گفتاردرمانی خوب در گرگان ـحنیف امانیان
رو….زیر
یک اسباب بازی را روی میز یا صندلی قرار دهید.آن گاه از کودک بپرسید:«اسباب بازی کجاست؟»وقتی کودک مفهوم درست را بیان کرد،اجازه دهید که او اسباب بازی را بردارد.
به کودک دستور دهید دست هایش را روی میز یا زیر میز قرار دهد.
به کودک دستور دهید مکعب را روی جعبه یا زیر جعبه قرار دهد.
به کودک دستور دهید مجموعه ای از اشیاءرا روو مجموعه ی دیگری را زیر چیزی قرار دهید،برای مثال :دایره های قرمز را روی جعبه و دایره های آبی را زیر جعبه قرار دهد.
داخل…خارج
به کودک دستور دهید مکعب ها را داخل جعبه بگذارد،یا آن ها را از جعبه خارج کند.
ماشین بازی :از کودک بخواهید که بخواهید که از ماشین اسباب بازی اش را داخل گاراژ بگذارد و آن ها را از گاراژ خارج کند.
در درس های خودتان،مفاهیم داخل و خارج را مورد تاکید قرار دهید.برای مثال:گاو داخل طویله است.جوجه داخل لانه است.مادر داخل خانه است.پدر خارج خانه است.
باز….بسته
این عبارت را با اهنگ خاصی بخوانید:«دست را باز کنید،بسته کنید،دست ها را روی پاهای خود قرار دهید»آوازتان را با حرکت های مناسب دست هایتان همراه کنید(دست های خود را باز و بسته کنید).
چه چیزی پنهان شده است؟«کودک باید بتواند شیءپنهان شده را شناسایی کند،همچنین وقتی به وی گفته می شود «چشمان خود را ببندید و آن ها را باز کنید»بتواندپاسخ دهد.
به کودک با تاکید بگویید:«در راباز کن،در را ببند!»
سرد ….گرم
یادگیری از طریق لمس کردن:«آب گرم و غذای گرم را لمس کنید و بگویید :«گرم»
کودک با گذاشتن یک شیشه سرد برگونه اش،سردی را احساس می کند و آن گاه پس از شما کلمه سرد را تکرار می کند،«سرد».
به کودک با تاکید بگویید:«هوا سرد است،کتن را بپوش!»
وقتی اتو می کنید یآ غذا می پزید،مفهوم گرم یا داغ را برای کودک یاداوری کنید و تاکید نمایید.
بلند….آرام
بازی در گوشی:به کودک بگویید:«آرام صحبت کن!»آن گاه کلمه ای را به آرامی از کودکی به کودک دیگر منتقل کنید.
بازی پژواک:کلمه ای رابا صدای بلند بگویید و فورا همان کلمه را به آرامی تکرار کنیدو
موزیک آرام و بلند را ضبط کنید.آن گاه از کودک بخواهید وقتی موزیک پخش شد،به شما بگویدکه صدای موزیک کی بلند است و کی آرام است.
هنگام خواب به کودک با تاکید بگویید:«آرام باش!»هنگام سرودخواندن به کودکان با تاکید بگویید:«با صدای بلند سرود بخوانید!»
کثیف….تمیز
وقتی کودک از بازی در خارج از خانه بر میگردد،به دست های کثیف او اشاره کنید.بعد از شستن دست هایش ،به دست های تمییز او اشاره کنید.
وقتی کودک صبح به مدرسه می آید،به لباس تمییز او اشاره کنید.وقتی لباس او کثیف است،به لباس کثیف او اشاره کنید.
بعد ازصرف غذا،به کثیف بودن میز اشاره کنید.از کودکان بخواهید که میز را تمییز کنند.بعد از این که کودکان این کار را انجام دادند،به تمیزی میز اشاره کنید.
بایست….برو
به کودک آموزش دهید که به دستور شما گوش دهد.به محض شنیدن دستور «برو»،او باید شروع به راه رفتن کند.شما هم با رائه یک نمونه،با او راه بروید.به محض شنیدن دستور«بایست»کودک باید راه رفتن را متوقف کند و در جای خود باستید.
اگر کودک علامت «ایست»را تشخیص می دهد،شما می توانید از این علامت برای متوقف کردن استفاده کنید.
با متوقف کردن رفتار نامطلوب،مفهوم ایست را مورد تاکید قرار دهید.
تر….خشک
وقتی کودک شلوار خود راتر می کند،مفهوم تر بودن را مورد تاکید قرار دهید.
وقتی کودک دست هایش را خشک می کند ،مفهوم خشک بودن را مورد تاکید قرار دهید.
لباس های نوزادی را در کلاس درس بشویید.لباس هارا روی طناب آویزان کنید و هر از گاهی به آن ها دست بزنید و بگویید:تر!»
کودکان انجام این کار را باید از معلم یا مادر تقلید کنند.
وقتی لباس ها خشک می شوند،کودکان باید آن ها را روی طناب بردارند.
بدو….راه برو
به کودکان بازی «بدو…راه برو»را آموزش دهید.وقتی شما می گویید :«بدو»هر کودکی می دود. در انجام این فعالیت ،معلم به عنوان کسی که نشانه ی بصری فراهم می کند،نیز می دود.
در مرحله ی بعدی،فقط به طور شفاهی به کودکان دستور دهید و لزومی ندارد که خودتان هم بدوید.
این بازی را انجام دهید: اطراف میز بدویید،یک کتاب بردارید و آن را روی سرتان بگذارید و در حالی که سعی می کنید کتاب را روی سرتان نگه دارید،به آرامی عقب عقب راه بروید.
بخور….بنوش
خوردن با دندان ها و نوشیدن با زبان را مورد تاکید قرار دهید.
هنگام غذا خوردن(عمل جویدن)و نوشیدن،حرکات دهان و شکل لب ها را تمرین کنید.اجازه بدهید کودکان هر دو مفهوم را تجربه کنند.
به عنوان یک بازی تفریحی به کودکان بگویید:«سعی کنید غذای گوشتی خود را بنوشید»یا«سعی کنید شیر خود را بخورید یا گاز بزنید»
خالی….پر
مفهوم خالی را با مفهوم تموم شدن همراه سازید و به تدریج به جای مفهوم تمام شدن،کاربرد مفهوم خالی را افزایش دهید.بطری ها و جعبه های خالی را به کودک نشان دهید.
از کودک سوال کنید:«داخل جعبه چه چیز است؟»کودک پاسخ می دهد :«هیج چیز،جعبه خالی است»
پیش از صرف ناهار،به شکم خالی اشاره کنید،بعد از صرف ناهار ،به شکم پر اشاره کنید.
با استفاده از یک جعبه ی شن،پر کردن و خالی کردن ظرف هارابا کودک بازی کنید.از روش منفی استفاده کنید.به یک ظرف پر اشاره کنید و بپرسید:«آیا این ظرف خالی است؟»کودک باید پاسخ دهد:«نه،این ظرف پر است»
نرم….سفت
اشیای گوناگون،مانند:پشم و سنگ را لمس کنید و آن هارا از نظر نرمی و سفتی مورد بحث قرار دهید.
تفاوت های موجود میان یک توپ پلاستیکی،یک توپ پشمی و یک توپ پارچه ای را از نظر نرمی و سفتی مورد بحث قرار دهید.
روی میز بکوبید و بگویید:«سفت»
به موی سگ عروسکی دست بزنید و بگویید:«نرم»
به تناوب،بستنی سفت و یخی و بستنی نرم به کودک بدهید.